6.Działania na rzecz ochrony jezior Pojezierza Kaszubskiego

Szczegóły

Opublikowano: środa, 05, grudzień 2012

Działania na rzecz ochrony jezior Pojezierza Kaszubskiego

Motto:

"Konstytucja czy inne ustawy , jeżeli nie są wpisane w serca obywateli
są jedynie  zapisaną kartką , którą można wrzucić do kosza"

Konferencja Krajów Nadbałtyckich (Vorinborg, 1991r.)

Panuje powszechna opinia, że polskie przepisy prawne dotyczące ochrony środowiska należą do jednych z najlepszych na świecie.  Z chwilą wejścia do struktur  Unii Europejskiej parlament  RP przyjął nową ustawę o ochronie przyrody w której pojawiła się dodatkowa forma ochrony przyrody – obszary Natura 2000, a także zapisy dyrektyw, które obowiązują kraje zrzeszone w UE. 

Nakreślając  w tym  artykule formy dotychczasowych działań na rzecz ochrony Jezior Kaszubskich, niezbędne jest odniesienie się do ich ochrony  wynikające z przepisów  prawnych.

W związku z przynależnością Polski do Unii Europejskiej, zbiorniki wodne leżące na jej terytorium, objęte są ochroną wynikającą z aktu prawnego obowiązującego na terytorium całej Unii Europejskiej, Ramowej Dyrektywy Wodnej (Dziennik Urzędowy UE nr327 z dnia 23 grudnia 2000 r.)

Zadaniem RDW jest ochrona wód w państwach członkowskich UE  na jednolitym, wysokim poziomie i troska  o zachowanie dobrej jakości wód dla przyszłych pokoleń. Nadrzędnym celem jest zapewnienie do 2015r. (wyjątkowo do 2027r.) dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych.  RDW określa parametry chemiczne, biologiczne i hydromorfologiczne wód. Zgodnie z RDW programy i plany ich osiągnięcia w poszczególnych krajach członkowskich UE powinny być  przedłożone Komisji Europejskiej do 2009 r. a wdrożone do 2015 r. (wyjątkowo do 2027r).  Sprawozdania z nich powinny zawierać: analizy ekonomiczne, charakterystyki obszarów dorzecza i programy monitoringów. Aktualizacje odbywać się będą co 6 lat.

Przykładem wdrażania RDW  (Rozporządzenie z  13.05.2009r.- Dz.U.Nr 81) jest  przebadanie w 2010r. stanu ekologicznego 16 jezior w woj. pomorskim. Badano 3 elementy: fitoplankton (chlorofil ,,a)”; fitoplankton wartościowy, Okrzemkowy Indeks Jakości; makrofity – Makrofitowy Indeks Stanu Ekologicznego. Badania wspomagane były parametrami fizyko-chemicznymi.

Badania wskazują, że stan ekologiczny tych jezior jest  w  50%  bardzo dobry i dobry i w 50% umiarkowany, słaby i zły.

Wśród badanych jezior znalazło się Jezioro Brodno, o dobrym stanie ekologicznym i  Jezioro Klasztorne Duże o stanie ekologicznym słabym, stanie biologicznym – kl. IV, fizyko-chemicznym – poniżej dobrego.

Dla ochrony Pojezierza Kaszubskiego  mają znaczenie jeszcze dwie dyrektywy Rady  UE: o ochronie dzikich ptaków -  Dyrektywa Ptasia  oraz dzikiej fauny i flory -  Dyrektywa Siedliskowa. W myśl ich postanowień została  ustanowiona sieć obszarów z  najcenniejszymi w skali Europy elementami przyrody. Sieć ta nosi nazwę Natura 2000.

Przepisy prawne UE dotyczą jedynie tych obszarów, które mają znaczenie w skali europejskiej nie w pełni obejmują, te  najcenniejsze z punktu widzenia Polski. Dlatego cenne dla każdego użytkownika Jezior Kaszubskich jest znajomość przepisów zawartych w polskim prawie.

Przepisy polskiego prawa zobowiązują poszczególne instytucje do ochrony jezior i ich zlewni. Przedmiotem ich nadzoru jest: odprowadzanie ścieków do wód, gospodarka nawozowa (zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych), zakaz zabudowy, wykonywanie własności nieruchomości przyległych do wód, powszechne korzystanie z wody, zakazy i ograniczenia wynikające z przepisów o ochronie przyrody.

Szczegółowe zalecenia znajdują się w ustawach: o ochronie przyrody, prawo wodne, o nawozach i nawożeniu, o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, o odpadach  o inspekcji sanitarnej.

Większość jezior Pojezierza Kaszubskiego  objętych działaniem Lokalnej Grupy Rybackiej  Kaszuby podlega dodatkowej ochronie, ponieważ znajduje się na terenie Kaszubskiego Parku Krajobrazowego.

W przeciągu 20 lat, istnienia parku, zmieniały się, akty prawne dotyczące jego ochrony. Do najważniejszych z nich należą: Rozporządzenie  Nr 5/94 Wojewody Gdańskiego z dnia 8 listopada 1994r. i rozporządzenie Nr 11/98 z dnia 3 września 1998r. w sprawie wyznaczania obszarów chronionego krajobrazu, określania granic parków krajobrazowych i wyznaczania wokół tych terenów otulin oraz  wprowadzania obowiązujących w nich zakazów i ograniczeń. Uzupełnione  dodatkowym rozporządzeniem Nr 12/98, przez Wojewodę Gdańskiego z dnia 3 września 1998r. w dokumencie ,,Planu ochrony Kaszubskiego Parku Krajobrazowego” o  zapisy dotyczące otuliny parku w tym, strefy ochronnej ujęcia wody powierzchniowej ,,Straszyn” i rzeki Raduni (obowiązywały do 6 sierpnia 2003r).

Z dniem 1 lipca 2010r. (Uchwała nr 1185/XLVIII/10 Sejmiku województwa pomorskiego  z dnia 3 maja 2010r.) dokonano połączenia pomorskich parków krajobrazowych: Nadmorskiego Parku Krajobrazowego we Władysławowie, Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego w Gdańsku, Parku Krajobrazowego ,,Dolina Słupi” w Słupsku, Parku Krajobrazowego ,,Mierzeja Wiślana” w Stegnie, Wdzydzkiego Parku Krajobrazowego w Kościerzynie, Zaborskiego Parku Krajobrazowego w Charzykowach, Kaszubskiego Parku krajobrazowego w Kartuzach i utworzono Pomorski zespół Parków Krajobrazowych z siedzibą w Słupsku. Obecnie obowiązującym aktem prawnym obejmującym ochronę Kaszubskiego Parku Krajobrazowego jest Uchwała nr 147/VII/11 Sejmiku województwa pomorskiego z dnia 27 kwietnia 2011r.

Działania na rzecz ochrony Jezior Kaszubskich podejmowane były oddolnie. Początkowo w szkołach. W Kartuzach badania jezior z uczniami, w ramach programu GREEN prowadziła nauczycielka chemii Renata Mistarz a w gimnazjum w Goręczynie, Teresa Dyl-Sosnowska. Dla ochrony Kaszubskich Jezior duże znaczenia miało spotkanie dwóch wędkarzy nad jeziorem w Ręboszewie. Dr Bogusław Nedoszytko z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego i Witold Sieciechowski, dyrektor KPK przebywając  nad jeziorem w Ręboszewie stwierdzili , że narzekanie na postępującą degradację jezior niewiele wniesie i należy podjąć konkretne działania.

W efekcie zorganizowano  sześć  konferencji naukowych  pod wspólnym tytułem „Stan zachowania i antropogeniczne przemiany Jezior Raduńskich”, których celem było ocena stopnia zachowania tego ważnego dla regionu i mieszkańców Gdańska ekosystemu. Wzięli w nich udział przedstawiciele  władz, instytucji, naukowców kilku uczelni wyższych i użytkownicy jezior. W organizację ich i późniejsze działania włączył się Powiat Kartuski. Odbyły się one: I – w Kaszubskim Parku Krajobrazowym w 2004r., II – w Urzędzie Gminy w Kartuzach w 2004 r., III- w Firmie Radbur  w 2005r., IV – w Starostwie Powiatowym Kartuzy w 2005r., V - Spotkanie Okrągłego Stołu w 2005r., VI – w  Urzędzie Marszałkowskim w Gdańsku w 2006r. Wymiernym ich owocem było powstanie ,,Programu Ochrony Jezior Raduńskich na lata 2006-2013”, który zredagowały Alicja Mazur i Kamila Formela ze  Starostwa Powiatowego w Kartuzach. Przez siedem lat jego realizacji w gminach powiatu kartuskiego wypracowanych zostało wiele działań aby promować i chronić jeziora. Powiat Kartuski i Gminy Powiatu Kartuskiego podjęli wiele działań i inwestycji aby odciąć dopływ zanieczyszczeń do jezior. Proces degradacji nie został jednak zatrzymany z przyczyn zbyt niewielkiej świadomości ekologicznej wszystkich ich użytkowników i braku wspólnych działań.

Kampanię na rzecz ochrony jezior  w  roku szkolnym 2008/2009 z uczniami Gimnazjum Publicznego w Goręczynie, całkiem bezinteresownie, przygotowała i przeprowadziła, uczestniczka warsztatów Teresa Dyl-Sosnowska. Kampanię nazwano ,,Najwyższa pora ratować Kaszubskie Jeziora”. Uczniowie na kółku biologicznym poznawali tematykę kartuskich konferencji a następnie opracowali logo, plakat i ulotkę. Kampanię wspierała  prasa, radio i gdańska telewizja, pracownicy naukowi, szczególnie z  Instytutu Oceanografii UG a także kilku nauczycieli Adela Plichta, Alicja Karczewska, Małgorzata Hinca, Ewa Tusk. Koszty wydruku 1000 plakatów i 3000 ulotek pokryło Starostwo Powiatowe w Kartuzach i KPK. Trafiły one na zebrania wiejskie, do Urzędów Gmin, ośrodków wczasowych, szkół, instytucji, firm i na  wyższe uczelnie. Uczniowie zaangażowani byli w  prowadzenie badań, konferencji, audycii radiowych i telewizyjnych, pisali artykuły, organizowali stoiska wystawiennicze w ramach Bałtyckiego Festiwalu Nauki, odwiedzali wójtów i właścicieli ośrodków wczasowych i przeprowadzali wywiady. W kampanię włączyły się także inne szkoły, które na jej podsumowaniu przedstawiły efekty swoich działań.

Troska o stan Jezior Kaszubskich wyraża się w organizowanych konkursach WFOŚiGW w Gdańsku. Przykładem jest konkurs "Czyste jezior" i konkurs "Nasze Jezioro – Nasza sprawa". W pierwszej edycji wzięło udział 17 szkół gimnazjalnych a obecnie realizowanych jest 19 zadań w  woj. pomorskim.

Na poziomie szkół podstawowych ożywiła swoją działalność Liga Ochrony Przyrody, której koła w powiecie kartuskim wspiera Elżbieta Szyler.

Działań na rzecz ochrony Jezior Kaszubskich jest bardzo wiele, kochamy nasze jeziora i jesteśmy z nich dumni. Są to jednak działania indywidualne, brakuje wspólnej strategii ich ochrony, której efektem staje się rozwój obszaru Kaszub coraz mniej zrównoważony.