3.Ochrona środowiska i wód obszaru Lokalnej Grupy Rybackiej KASZUBY

Szczegóły

Opublikowano: środa, 05, grudzień 2012

Ochrona środowiska i wód obszaru Lokalnej Grupy Rybackiej KASZUBY

Jeziora stanowią największe bogactwo Ziemi Kaszubskiej. Użytkują je rybacy, wędkarze, turyści, kajakarze, płetwonurkowie, rolnicy, właściciele działek i ośrodków wczasowych. Nie wszyscy z nich zdają sobie sprawę, że właściwe korzystanie z jezior wymaga od nich  wiedzy o ich funkcjonowaniu. Jeżeli chcemy korzystać z laptopa, to chodzimy na kurs komputerowy i poważnie traktujemy jego  instrukcję obsługi w obawie aby się nie zepsuł. Jezioro jest o wiele bardziej złożonym układem niż laptop i nie szanując praw natury będziemy go systematycznie  niszczyć. Niestety, mimo postępu nauki i techniki nie jesteśmy w stanie odbudować nawet jednego zniszczonego ekosystemu jeziornego. Można w takim ekosystemie wodę jako ciało fizyczne doprowadzić do lepszej czystości, kierując się wskaźnikami jakości wody ale nie jesteśmy w stanie odbudować tych zależności dzięki którym jezioro trwa w stanie naturalnej równowagi i jest zdolne do samoodnawiania się.

Funkcjonowanie ekosystemów jeziornych

Motto:

"Pochwalony bądź, Panie, przez siostrę naszą, wodę,
Co pożyteczna jest wielce i pokorna, i cenna i czysta."

Św.Franciszek z Asyżu (patron ekologów) 

Jezioro jest to naturalny, śródlądowy zbiornik wodny powstający w zagłębieniu terenu, o brzegach ukształtowanych pod wpływem działania falowania i prądów wodnych, charakteryzujący się stosunkowo powolną wymianą wody.

Powierzchnia wszystkich jezior na świecie wynosi około 2,5 mln km kw., w Polsce natomiast 3,2 tys. km kw.

Jeziora mają duże znaczenie dla człowieka, wywierają korzystny wpływ na klimat przyległych obszarów, na ustrój rzek (łagodzą wezbrania, podnoszą niżówki). Są naturalnymi zbiornikami retencyjnymi i źródłem wielu surowców mineralnych. Stanowią źródło zaopatrzenia w wodę i podstawą rybołówstwa śródlądowego. Wykorzystywane są jako szlaki komunikacyjne i obiekty do uprawiania turystyki, sportu i wypoczynku.

Dział hydrologii zajmujący się badaniem jezior nazywa się limnologią. Jest to słowo pochodzenia greckiego i oznacza: limnos-jezioro, logos-nauka. Limnologia definiuje jezioro, jako wodę i zbiornik wodny w zagłębieniu terenu. Zagłębienia te, tzw. misy jeziorne powstają pod wpływem ruchów tektonicznych i wulkanicznych albo na skutek działania lodowców i wód lodowcowych. Jeziora Kaszubskie to jeziora lodowcowe, rynnowe lub niewielkich rozmiarów, okrągłe jeziora tzw. oczka.

Najważniejszym czynnikiem, także dla określenia stanu ekologicznego zbiornika, na podstawie którego klasyfikujemy jeziora, jest troficzność wód, czyli ich zasobność w pierwiastki biogenne, które decydują o żyzności wody. Wody żyzne mają wysoką produkcję glonów i makrofitów (produkcja pierwotna), bakterii, zwierząt (produkcja wtórna). W ślad za wysoką produkcją materii organicznej w toni wodnej i strefie brzegowej idzie wysoka zawartość materii organicznej w wodzie i osadach dennych.

Biorąc ten czynnik pod uwagę, dzieli się jeziora na trzy typy:

• Jeziora eutroficzne (z gr. eu – dobrze, trophikos – odżywiony) – zasobne w substancje odżywcze,    Ilość tlenu spada wraz z głębokością, przezroczystość nieduża, barwa od żółtej do brunatnej.
• Jeziora oligotroficzne (z gr. oligos – mały, ubogi) – są mało zasobne pod względem substancji    odżywczych, zwykle głębokie, temperatura wody przy dnie jest niska, mają dobrą przezroczystość i zielono-niebieską barwę.
• Jeziora dystroficzne (z gr. dys – zakłócenia w odżywianiu), ubogie w substancje odżywcze, woda   barwy brunatnej, wyższa roślinność wodna słabo rozwinięta, zawartość tlenu w wodzie obniżona,   jeziora tego typu występują na obszarach bagiennych.

Każde z tych jezior na początku swojego istnienia, tj. po ustąpieniu lądolodu, posiadało charakter oligotroficzny. W następstwie wzbogacenia się wód w związki mineralne postępowała ich ewolucja w kierunku mezotroficznym i eutroficznym, często z wydatną pomocą człowieka użytkującego gleby i odprowadzającego ścieki. Proces ten nasilił się zwłaszcza w ostatnim pięćdziesięcioleciu i trwa nadal. Najlepszą metodą walki ze wzrostem żyzności wód jest przede wszystkim oczyszczanie ścieków i ich likwidacja.

Jezioro to nie tylko woda, lecz ekosystem w którym występuje sieć  wzajemnych zależności wszystkich jego składników ożywionych i nieożywionych. Zachodzi w nim obieg materii, jej rozkład i produktywność.

W jeziorze występuje strefowość pionowa. SĄ trzy strefy:

LITORAL – to strefa roślinności wynurzonej, najczęściej spotykamy tu trzciny, rośliny o liściach             pływających (lilie wodne, grążele żółte oraz rdestnice). Na roślinach znajduje się              ciemnozielony nalot, są to glony, bakterie, pierwotniaki, nicienie, wrotki. Żyją też tam drobne zwierzęta pływające, takie jak pijawki, wypławki, larwy ważek, świtezianek. Wśród roślin żerują ryby: płoć, leszcz, lin, okoń, szczupak a na dnie jeziora rak. W tej strefie pojawiają się też ptaki: łyski, perkozy, kaczki.

PELAGIAL – to strefa przybrzeżna, dominuje plankton, fitoplankton (okrzemki, zielenice, bruzdnice, eugleny i sinice), zooplankton (wrotki, wioślarki i widłonogi). Występuje też nekton, czyli ryby: stynka, ukleja, sandacz, sielawa, sieja.

PROFUNDAL – jest to środowisko denne, zasiedlone przez bentos – tubifaksy, larwy ochotek i groszówki.

Układ wzajemnych powiazań i zależności organizmów jeziora jest bardzo wrażliwy na ingerencję zewnętrzną, wystarczy zniszczyć jedno ogniwo aby zaburzyć panującą w niej równowagę.

Funkcjonowanie ekosystemu jeziora w cyklu rocznym.

Duża podatność jezior na zniszczenie wynika z tego, że w cyklu rocznym jeziora wyróżniamy dwa okresy stagnacji (letnia i zimowa) i dwa okresy cyrkulacji (wiosenna i jesienna).

ZIMĄ , w naszym klimacie, jeziora przez pewien czas pokryte są lodem, który uniemożliwia przewietrzanie się wód, a niska temperatura  spowolnia lub powoduje zanik fotosyntezy.
W konsekwencji ich natlenianie jest niskie, a temperatura wyrównana. Woda nie miesza się. Jest to OKRES STAGNACJI JEZIORA – jeden z najtrudniejszych okresów dla jeziora.

WIOSNĄ, znika pokrywa lodowa. Promienie słoneczne ogrzewają powierzchniowe warstwy, których temperatura wzrasta od 0 do 4 st. C. W takiej temperaturze gęstość wody jest większa, więc opada w głąb jeziora i wypycha ku górze wody głębokie, cieplejsze i odtlenione. Dalsze nagrzewanie się wody powoduje, że są one cieplejsze od głębinowych, a przy tym lżejsze i utrzymują się na powierzchni. Zapadanie się wód powierzchniowych i wypływanie głębinowych powoduje, że JEZIORO BIERZE PIERWSZY ODDECH. Ten okres nazywamy CYRKULACJĄ WIOSENNA.

LATEM, górne warstwy wody nagrzewają się silniej niż dolne. W rezultacie u góry spoczywają wody cieplejsze i lżejsze, u dołu chłodniejsze i cięższe. Między nimi występuje wąska strefa gwałtownego spadku temperatury (termoklina). W efekcie latem woda krąży tylko w górnej warstwie, a siłą napędową jest wiatr. Mieszanie się wody jest bardzo słabe lub nie występuje. Ten okres nazywamy STAGNACJĄ LETNIĄ.

JESIEŃ, gdy warstwa powierzchniowa wody oziębi się, woda zaczyna cyrkulować i głębsze warstwy ulegają natlenieniu. Ten okres nazywamy CYRKULACJA JESIENNĄ.

Wystarczy niewielka ingerencja człowieka w czasie długich okresów stagnacji, aby zniszczyć ten wrażliwy układ ekologiczny.